Hangi Yıldızların Etrafında Yeni Dünyalar Olabilir?
Güneş sistemimiz şimdiye kadar keşfettiğimiz sistemlere göre yapısı ve 'yaşanabilir bölgesi içinde dünya gibi bir gezegenin bulunması' itibariyle çok sıradışı bir sistem gibi görünmektedir. Güneş etrafında dolanan gezegenlerin içten dışa doğru sıralanışı da diğer sistemlere benzemez. Basit anlamda, Güneş etrafında dolanan gezegenlerin kayaç olanları (Merkür, Venüs, Dünya, Mars) güneşe daha yakın, gaz olanları (Jupiter, Satürn, Uranüs, Neptün) Güneş'e daha uzaktır. Fakat keşfedilen çoğu sistemde gezegenler genelde gaz yapılı ve yıldızlarına görece çok fazla yakındırlar. Bu bize güneş sistemin özel olduğuna dair bir ön fikir verebiliyor. Tabii ki çok daha fazla sistemin keşfini beklemeli ve bunun üzerine tekrar konuşmalıyız.
Güneşimizin yaşı yaklaşık 5 milyar yıldır ve bir o kadar da yaşaması mümkündür. Güneşimiz kütlesi itibariyle küçük bir yıldızdır. Fakat her yıldız böyle değildir. Güneş'ten daha büyük kütleli ve daha küçük kütleli yıldızlar vardır. Güneş'ten daha büyük kütleye sahip yıldızların rengi mavi-beyazdır. Bunlar çok sıcak yıldızlardır. Güneşten daha küçük kütleye sahip yıldızlar daha turuncu-kırmızı renklere sahiptir ve Güneş'ten soğukturlar. Gökyüzündeki yıldızların büyük bir çoğunluğu işte bu güneşten daha küçük turuncu-kırmızı yıldızlardır.
Dünya dışında yaşam arayışlarında acaba biz dünya dışı gezegen keşfetmek için yola çıktığımızda her yıldıza tek tek bakacak mıyız yoksa aralarından bazılarını eleyerek araştırmalarımız için bir kolaylık sağlayacak mıyız? İkinci seçenek mantıklı olandır.
Güneş'ten daha büyük ve sıcak yıldızlar -ki astronomlar bunlara O, B, A tayf türünden yıldızlar derler- o kadar sıcaktırlar ki (örneğin O tayf türünden yıldızın sıcaklığı (etkin sıcaklık) 40000 derece olabilir ki güneşin sıcaklığı 6000 derecedir) çevrelerinde gezegen oluşamaz, yıldızın ışınımı yıldız etrafında madde birikimine izin vermez. Bu yıldızların (O, B, A) yaşam süreleri o kadar kısadır ki (10 milyon yıl - 1 milyar yıl arasında değişir) etraflarında gezegen oluşturacak zamanları olmaz. Dolayısıyla, gezegen oluşamazsa yüzeyinde yaşayacak canlı da oluşmaz, oluşsa da gelişecek zamanı bulamaz. Dünya'dan bildiğimiz kadarıyla en ilkel canlının oluşabilmesi için bile en az 1 milyar yıl gereklidir. Güneş'ten daha soğuk yıldızlar (K, M tayf türü) çok uzun ömürlere sahiptirler. Yani etraflarında dolanan ve dünya benzeri gezegen oluşturacak zamanları vardır. Fakat bu yıldızları için de bazı problemler vardır. Mesela bu yıldızlar küçük kütleli yıldızlar oldukları için çevresinde dolanan gezegenler yıldızlarına çok yakın dolanmaktadır. Bu da çeşitli sonuçlara sebebiyet verir. Mesela yıldızına yakın olan gezegenin dönme hızı yavaşlayabilir. Böylece gezegenin bir yüzü aşırı ısınırKen diğer tarafı yaşam için çok soğuk olabilir. Bu yıldızlar Güneş'ten daha farklı aktivite gösterirler ve bu aktiviteler gezegen için pek dostça olmayabilir. Ayrıca bu yıldızlar etrafında daha çok dev gaz gezegenler keşfedilmektedir. Gaz gezegenlerde ise bildiğimiz türden yaşamın oluşma olasılığı yoktur. Güneş benzeri yıldızlar araştırmalarımız için büyük avantaja sahiptirler, çünkü dünyada yaşam var ve yaşamın olduğu dünyamız Güneş'in etrafında dolanıyor.
Bu basit anlatımdan da görüldüğü üzere, bazı türden yıldızları araştırmalarımız esnasında eleyip yaşam için daha olası sistemleri incelemek daha mantıklı olacaktır.
NOT: Konuyu derinlemesine araştırmak isteyenlere mail yoluyla 'Yaşam Bulunabilecek Gezegenler' adlı tezimizi memnuniyetle yollayabilirim.